Patron

Żaden literat nigdy nie wymyśli nic tak niesłychanego jak prawdziwe ludzkie życie.

Andrzej Strug Chimera, Wyd.J. Mortkowicza, 1930, s. 172.

Andrzej Strug – właściwe nazwisko Tadeusz Gałecki – zasłynął jako pisarz, publicysta, scenarzysta. Był cenionym działaczem niepodległościowym, wolnomularzem, żołnierzem Legionów Polskich.

Tadeusz Gałecki urodził się 28 XI 1871 r. w Lublinie jako syn Pauliny z Miklaszewskich i Władysława Gałeckiego – kupca o szlacheckim pochodzeniu, uczestnika powstania styczniowego. Wczesne dzieciństwo spędził w rodzinnym majątku ziemskim w Konstantynowie – dziś dzielnicy Lublina. To tutaj poznał woźnicę – Andrzeja Struga, od którego później „zapożyczył” swój artystyczny pseudonim.

W 1883 roku wstąpił do lubelskiego gubernialnego gimnazjum. Już wtedy okazał wielką odwagę i przywiązanie do ojczyzny – walczył z rusyfikacją, poznając na tajnych spotkaniach historię i literaturę Polski. W 1893 roku zdał maturę i rozpoczął studia w Instytucie Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach.  Jednocześnie działał w Kole Oświaty Ludowej, za co został w grudniu 1895 roku aresztowany przez władze carskie i osadzony w więzieniu na lubelskim Zamku, a następnie w X pawilonie warszawskiej Cytadeli. Po 17 miesiącach spędzonych w celi zesłano go na trzy lata do guberni archangielskiej, gdzie podjął pierwsze próby pisarskie: tłumaczenia polskich dzieł narodowych (Lalki B. Prusa, Irydiona Z. Krasińskiego) na język rosyjski. Po powrocie do Warszawy kontynuował niepodległościową działalność w tajnych kółkach robotniczych PPS.

W 1901 roku Gałecki przeniósł się do galicyjskiego Krakowa i rozpoczął studia na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wtedy też poślubił daleką krewną – Honoratę Rechniowską. Był to okres fascynujących górskich wędrówek po Tatrach, wycieczek do Zakopanego, ale przede wszystkim pracy publicystycznej w warszawskim tygodniku literackim „Ogniwo” oraz w krakowskim dzienniku socjalistycznym  „Naprzód”.  W grudniu 1904 r. autor pod pseudonimem „Andrzej Gąsienica” zadebiutował  nowelą Nekrolog. Po rewolucji w 1905 roku powrócił do Królestwa i prowadził nadal politykę antyzaborczą. Działał aktywnie w partii PPS, pisał artykuły do „Gazety Ludowej”- za co został znów uwięziony i zesłany.

Kolejnym etapem wędrówki stał się Paryż. Andrzej Strug napisał tu wiele utworów, których tematem są losy polskich rewolucjonistów i ich walka o wolność, m.in.: powieść Jutro (1908),  cykl nowel Ludzie podziemni, Ze wspomnień starego sympatyka oraz W twardej służbie (1909). W 1910 roku opublikował opowiadania Ojcowie nasi poświęcone losom uczestników powstania styczniowego, w 1912 roku zaś powieść Portret. W kolejnych latach wydał dwa utwory w odcinkach: Zakopanoptikon oraz Pieniądz. Ważną częścią życia była dla autora kontynuacja walki niepodległościowej. W 1912 roku Strug przystąpił bowiem do organizowanego przez Józefa Piłsudskiego Związku Walki Czynnej. Dwa lata później – już w Krakowie – został żołnierzem-ochotnikiem w formujących się Legionach Polskich. Dzielny ułan pod dowództwem Beliny-Prażmowskiego walczył z wojskami rosyjskimi o wyzwolenie Lublina, a w czasie bitew na Wołyniu został ranny w płuca. Po odbytym leczeniu rozpoczął działalność polityczną w tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej w Warszawie, a 7 listopada 1918 roku objął tekę wiceministra propagandy w tworzącym się Tymczasowym Rządzie Ludowym Ignacego Daszyńskiego w Lublinie. Należy wspomnieć, iż dużym wsparciem była dla niego wówczas druga żona – Nelly (Eleonora) Grzędzińska, z którą zawarł związek małżeński 4 lipca 1929 roku. Oprócz tego zasiadał w Radzie Naczelnej PPS. W latach 1928-30 był senatorem Rzeczypospolitej, później zaś piastował funkcję prezesa Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Za swą służbę otrzymał order Virtuti Militari 5 klasy, Krzyż Walecznych i Krzyż Niepodległości.

Andrzej Strug  podtrzymywał swą działalność literacką również w dwudziestoleciu międzywojennym.  Napisał w tym okresie następujące dzieła: Chimera (1917), Odznaka za wierną służbę (1921- dziennik z okresu służby w Legionach), Wyspa Zapomnienia (1921), powieść satyryczna Wielki dzień (1926), zbiór wojennych opowiadań Klucz otchłani (1929) czy Żółty krzyż (1932-33). Utwory te charakteryzują się plastycznością obrazów, bogactwem wątków, są doskonałym studium ludzkiej psychiki. Niektóre z nich zostały zaadaptowane przez autora na język filmu w formie scenariuszy filmowych (Mogiła nieznanego żołnierza, Pokolenie Marka Świdy – powieść przeniesiona na ekran w 1929 roku pod tytułem Grzeszna miłość).

Twórczość Struga została doceniona przez jemu współczesnych. Uhonorowano go członkostwem PEN-Clubu i Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy, dwukrotnie też (1924, 1935) wybrano prezesem warszawskiego oddziału Zawodowego Związku Literatów Polskich.Patron naszej Szkoły zasłynął dodatkowo jako wolnomularz. W 1920 roku współtworzył Wielką Lożę Narodową Polską, w latach 1922-29 pełnił funkcję Wielkiego Komandora Rady Najwyższej Polski oraz Wielkiego Mistrza. Przyjął w loży masońskiej imię braterskie Stanisława Borszowskiego. Pisarz umarł 9 grudnia 1937 roku w Warszawie na skutek wyniszczającej choroby nerek, wspierany do końca przez troskliwą żonę. Jego pogrzeb zgromadził prawdziwe tłumy ludzi, w tym delegatów państwowych władz, Sejmu i Senatu, Związku Literatów Polskich. Andrzej Strug zaświadczył swoim życiem o oddaniu najwyższym ideałom – ojczyźnie, wolności, sztuce pisarskiej.

Bibliografia:

Karol Wojciechowski, Wolnomularskie inspiracje Andrzeja Struga [w:] ; dostęp: 04.11.2016

Leksykon biograficzny Ośrodka „Brama Grodzka Teatr NN”. Andrzej Strug [w:] ; dostęp: 04.11.2016

Andrzej Strug [w:] ; dostęp: 04.11.2016

Skip to content